Historie
De Sassenpoort dateert vermoedelijk uit 1409 en is te beschouwen als het voornaamste overblijfsel van de middeleeuwse ommuring van Zwolle. De hoge poort met brede doorgang was een binnenpoort en sloot aan de landzijde aan op een rondeel en een buitenpoort. De stadspoort is een vierkant bakstenen gebouw met hoektorens. Voor de bouw is veel gebruik gemaakt van natuursteen, met name trachiet, tufsteen en Bentheimer zandsteen. De twee torens aan de landzijde gaan van rond over in achtzijdig en flankeren een mezekouw, een uitbouw met werpgaten in de vloer. Vanuit deze werpgaten kon kokende pek over eventueel binnendringende vijanden worden gegoten. De torens aan de stadszijde zijn veelhoekige arkeltorentjes op steunberen. (tekst: Monumentenbezit)
Verantwoordelijk voor de bouw was “Meister Henric van Roden en de sijne knechten”.
De gezichtsbepalende poort is nog de enige overgebleven poort uit de ommuring van de stad. De grote omvang van deze stadspoort stond voor de rijkdom van Zwolle in die periode. De poort moest ook zo breed zijn, zodat de karren volledig onder de poort konden staan. Na grondige inspectie van de karren werden de deuren naar de stad geopend.
De poortwachters hadden naast de taak om de karren te inspecteren ook de taak om alert te zijn op uiterlijke kenmerken van bezoekers zoals brandmerken of een afgesneden oor. Deze werden niet toegelaten tot de stad!
De Sassenpoort is een binnenpoort. De buitenpoort stond ter hoogte van de Sassenpoorterbrug. Tussen de buiten- en binnenpoort was een Rondeel, een ommuurd plein. In 1524 wilde Hertog Karel van Gelre Zwolle veroveren. De Zwollenaren bedachten een list! De Hertog werd toegelaten door de buitenpoort. Zodra hij het binnenplein betrad werden zowel buiten-als binnenpoort gesloten. Het leger stond buiten de buitenpoort en de hertog zat gevangen tussen de twee poorten. Na de belofte dat hij Zwolle verder met rust zou laten, mocht hij gaan. Hij heeft zich niet aan zijn woord gehouden, want een maand later was hij terug. Hij belegerde Zwolle ruim 4 weken lang maar heeft Zwolle niet weten te veroveren.
Nadat de poort haar belang als verdedigingswerk grotendeels had verloren door de aanleg van de modernere vestingwerken, werd ze begin zeventiende eeuw ingericht tot stadsgevangenis. Hiervoor werd de eerste verdieping van het gebouw tot cipierwoning vertimmerd. Na het vertrek van de gedetineerden in 1739 werd het interieur van de poort grondig gewijzigd om huisvesting te bieden aan minder bedeelde gezinnen. Mogelijk werd tegelijkertijd de dakruiter vervangen door een classicistisch koepeltorentje met een uurwerk. In de negentiende eeuw gaf de gemeente Zwolle de toren tijdelijk kosteloos in gebruik aan het Ministerie van Oorlog als bergruimte en kledingmagazijn van het plaatselijke garnizoen, een functie die opnieuw interne veranderingen nodig maakte. In 1893 kocht de Staat de poort en tussen 1894 en 1897 werd de poort gerestaureerd en werden de kantelen teruggebracht. De houten klokkentoren werd vervangen door de huidige spitse toren. Van 1898 tot 1980 was de Sassenpoort in gebruik bij het Provinciaal Rijksarchief in Overijssel.
De Sassenpoort staat in de top 100 van Nederlandse Monumenten en is een zogenaamd Blue Shield monument. (in geval van rampspoed van welke aard dan ook wordt de Sassenpoort met voorrang beschermd). De Sassenpoort maakt deel uit van de portefeuille van Monumentenbezit. Zie ook tekst onder de foto's.
Tekst: Stichting Exploitatie Sassenpoort / Stichting Monumentenbezit. Foto's: Historisch Centrum Overijssel / Jan van de Wetering
De Sassenpoort is in eigendom en beheer van Monumentenbezit. Monumentenbezit is een landelijke
opererende stichting die zich inzet voor het behoud van cultureel erfgoed door verwerving, restauratie
en exploitatie van beschermde bouwwerken.
De portefeuille van Monumentenbezit bestaat uit zeer
diverse monumenten verspreid over heel Nederland. Vrijwel ieder type monument is
vertegenwoordigd; kerken, kastelen, buitenplaatsen, vestingwerken, ruïnes, woonhuizen,
gedenknaalden en grafmonumenten.
Samen met de beheerders en huurders, streeft
Monumentenbezit ernaar om haar monumenten en de bijbehorende verhalen onder de aandacht te
brengen bij een zo breed mogelijk publiek.